Nadmierne myślenie, które ma prowadzić do rozwiązania problemu, tak naprawdę generuje nowe problemy i nie załatwia starych. Overthinking to zjawisko określane mianem paraliżu analitycznego. Osoby cierpiące na tę przypadłość nieustannie poddają analizie nawet z pozoru błahe informacje, przez co podjęcie decyzji i rozpoczęcie działania mocno odsuwa się w czasie, o ile w ogóle uda się decyzję podjąć. Overthinking – co to jest? Czy jest to choroba, którą należy leczyć? Jak sobie poradzić z natłokiem myśli paraliżujących działanie?
Overthinking – nadmiernego myślenia niewinne początki
Overthinking zaczyna się niewinnie. Przyczynkiem do pogłębionych rozważań, które będą od teraz wciąż nam towarzyszyć może być jakieś zdarzenie, którego analizę przeprowadziliśmy po jego zakończeniu. Najczęściej myślimy o tym, w jaki sposób my wypadliśmy w oczach innych. Pytaniom o to, czy zostałem dobrze odebrany nie ma końca!
Jakie wydarzenie może zainicjować overthinking?
To zazwyczaj jest sytuacja, w której było dużo emocji, na przykład wystąpienie publiczne. Czasem nadmiar myśli wyzwoli rozmowa z przyjaciółką albo spojrzenie mijającego nas na ulicy człowieka. Wracamy do miejsc i zdarzeń po wielokroć. Rozważamy każdy szczegół. Zadajemy sobie pytania, a znalezione odpowiedzi wciąż nas nie zadowalają. Brniemy w sytuację coraz bardziej. Rozdrabniamy każdy szczegół po wielokroć. I co? I wychodzi nam, że wcale nie jesteśmy dobrzy, w tym co robimy, a jeśli nawet osiągamy sukces, to jego przyjście uznajemy za dzieło przypadku, a nie efekt własnych talentów i ciężkiej pracy. Uznajemy siebie za oszustów, którzy tylko udają doskonałych przed ludźmi i wcale nie są autorami sukcesu.
Syndrom oszusta jest znany w psychologii. Większość pacjentów cierpiących z jego powodu ma także paraliż analityczny. Paraliż analityczny jest uznawany jest także za jedną z form obsesji. Jako przykład może służyć niemożność zaprzestania myślenia o tym, czy wykonało się daną czynność – wyłączyło gaz, wyjęło wtyczkę żelazka z kontaktu, zamknęło drzwi wejściowe do domu na zamek.
Overthinking można także rozumieć jako uporczywe myśli koncentrujące się na symptomach przeżywanego wzburzenia, silnych emocji czy stresu. Nieumiejętność poradzenie sobie z takim myśleniem dotyczy niektórych chorych cierpiących na depresję.
Overthinking – jak rozpoznać, że nas dotknął?
Wiele osób z paraliżem analitycznym ma problem z przyznaniem się do tego. Bez uświadomienia sobie faktu, że jesteśmy w gronie cierpiących na overthinking nie da się zlikwidować problemu.
Pomocna może być to ocena własnego samopoczucia. Jeśli uznamy, że powracające, nawet bez powodu, myśli prowadzą do obniżenia nastroju to znak, że coś z tym myśleniem jest nie tak. Do tego jeśli uporczywe myślenie, które nie chce się nam wyłączyć utrudnia nam wykonywanie codziennych, prostych czynności typu wybór ubrania, ustalenie menu obiadowego, zakup nowej książki, to koniecznie poszukajmy pomocy.
O tym, że naszym życiem zawładnął overthinking przekonać powinny nas rezultaty naszych działań, a tak naprawdę brak tych rezultatów. Osoby obciążone paraliżem informacyjnym rozważają różne opcje przed podjęciem decyzji. Mimo dostępu do wielu danych wciąż mają wrażenie, że ich wiedza jest zbyt mała, aby zdecydować się na któryś wariant. Szukają następnych informacji, analizują i znów są w tym samym miejscu – podjęcie decyzji odsuwa się w czasie.
Procesy myślowe najczęściej są automatyczne. Jeśli nie opanujemy overthinkingu, to stanie się on automatycznym nawykiem, którego nie będziemy kontrolować.
Overthinking – jak sobie z nim poradzić?
Z overthinkingiem można wygrać dzięki współpracy z psychologiem lub psychoterapeutą. Doskonałe efekty dają terapie behawioralne. Ale pomoc zewnętrzna to ostateczność – można spróbować zmienić swoje życie samodzielnie.
Jak przerwać paraliż analityczny i odzyskać kontrolę nad swoim życiem? Najpierw warto sobie uświadomić, że zarówno przeszłość, do której często wracamy, jaki i przyszłość, w której próbujemy planować określona zdarzenia to wielkości, które zdarzyły się lub zdarzą bez naszego udziału lub z nim, ale nie mamy możliwości przejąć nad nimi kontroli.
Na pewno nie da się kontrolować przeszłości. Podobnie jest z przyszłością, choć osoby hołdujące hasłom typu „bądź kowalem własnego losu” nie zgodzą się z tym. Możemy w minimalny sposób wpłynąć na przyszłość, ale ona i tak przyjdzie, nawet jeśli nie kiwniemy palcem albo będzie nie taka jaką sobie wymarzyliśmy, nawet jeśli urobimy sobie ręce po łokcie.
Sposoby na zmianę myślenia
Tak więc walcząc o poprawę jakości swojego życia myślowego zróbmy to:
1. Pokochajmy siebie.
Pokochać siebie, to umieć wybaczyć sobie. To nabranie dystansu do własnych niedoskonałości. To akceptacja błędów i pozwolenie sobie na możliwość ich popełniania. „Jestem omylny, jestem niedoskonały, ale fajny ze mnie gość”. Dajmy sobie prawo do bycia zwyczajnym człowiekiem, któremu do doskonałości bardzo daleko.
2. Oszukajmy myślenie – odwróćmy uwagę.
Overthinking to złodziej uwagi – skupiamy ją w całości na powracających myślach. Odwracając uwagę, przerzucając ją na działanie przerywamy tok myślenia. Koncentrując się na dowolnej czynności spowodujemy, że tej uwagi zabraknie dla overthinkingu. Działając nie będziemy mieć czasu na natrętne myśli.
3. Zacznijmy działać.
Jeśli myśl, która zaprzątnęła nasz umysł paraliżuje nasze działanie spróbujmy przerwać jej bieg wyznaczając sposób rozwiązania problemu. Ustalmy nie tylko to, jak rozwiążemy problem, ale również wyznaczmy termin wykonania zadania. Warto zacząć od zadań prostych, które są wykonalne. Pozytywne efekty z pewnością zachęcą do podejmowania szybkich decyzji również w sprawach poważniejszych, bardziej złożonych.